Een praktijkvoorbeeld samenwerking brandweer en ambulant begeleider bij hoarding.
Ik werk als gespecialiseerd professional organizer in een stad met 232.000 inwoners – 1 van de 10 grootste gemeenten in Nederland. In 2017 is het protocol Problematische Woonhygiëne in gebruik genomen. Hierdoor is ook tussentijdse raadpleging bij een casus laagdrempelig geworden voor hulpverleners. Het is prettig op die manier in vrijwillig kader te kunnen werken en meestal buiten dwang en drangmaatregelen te kunnen blijven.
In onderstaand praktijkvoorbeeld wordt beschreven hoe ik samen met een inwoner heb opgeruimd en welk advies en tips we daarbij van de brandweer hebben gekregen.
In opdracht van de WMO ben ik samen met een inwoner bezig haar volle bovenwoning veilig en leefbaar te krijgen. Zij is bij mij aangemeld via OGGZ van het sociaal team.
Volgens protocol eerst gewerkt aan vluchtwegen vrij: d.w.z. dat een bewoner binnen 3 minuten3 vanaf de plek waar zij veel is (bij de meeste mensen bank en/of bed) buiten moet kunnen staan EN dat bij calamiteiten deuren ver genoeg open kunnen voor brandweer/ambulance/politie. Zodat niemand zich naar binnen hoeft te wurmen. Dus alles wat voor de achterdeur/balkondeur ligt en wat opengaan van de voordeur belemmert “wegwerken” en zorgen dat de paadjes belopen kunnen worden zonder hink-stap-sprong. Met in gedachte de brede werkschoenen van hulpdiensten i.p.v. de sokken waar deze inwoner thuis op loopt.
Daarna hebben we samengewerkt aan het functioneren van de overige ruimtes: bijv. kan er veilig gekookt worden, kan de badkamer/toilet weer functioneren als badkamer/toilet. Dus zonder talloze spullen te moeten verplaatsen. Het zoldertje op de bovenverdieping is vrij snel vol met wat inwoner wil bewaren, het staat er gesorteerd wat hem inzicht geeft hoeveel er van alles is en zij makkelijker tot keuze van “dit kan het huis verlaten” komt. Natuurlijk is op een gegeven moment het zoldertje vol, ook omdat er 1,5m afstand van de CV- ketel moet zijn. Hoe fijn is het, dat je kunt overleggen: korte lijnen en er letterlijk op afstand meegekeken kan worden door de brandweer. Blijkbaar zijn er van (huur)woningen digitale plattegronden in het systeem van de brandweer/regionale meldkamer. Het advies van de brandweer is om een kamertje boven te gebruiken als vervolgopslag. Met hierbij als tips:
A. Houd batterijen en aanstekers apart als je spullen sorteert. Berg ze apart op, dit kan explosiegevaar bij brand verminderen.
B. Stapel dozen (liefst van gelijk formaat) en andere spullen zoveel mogelijk tegen de muren – maximaal schouderhoogte – vanwege de draagkracht van de vloeren.
C. Liever één kamer flink vol waarvan de deur dan nog dicht kan, dan meer kamers 3/4 vol met open deuren. Dichte deuren vertragen brand.
Met dit advies kan het proces met inwoner vervolgd worden. Op een gegeven moment
(lees: meer dan een jaar later) functioneren keuken, badkamer en slaapkamer en zijn de vluchtwegen inclusief de trap naar boven nog steeds vrij. Het is niet mijn competentie om vuurlast1 te bepalen en vraag me af hoeveel er nog uit de woonkamer moet, rekening houdend dat het kamertje boven al behoorlijk vol is. Bij inwoner aangegeven dat ik advies nodig heb over het vervolg. Hoe spannend inwoner het ook vindt, stemt zij in met huisbezoek van de brandweer. Ergens is zij ook wel nieuwsgierig….
Huisbezoek brandweer
Wat fijn voor inwoner dat zij complimenten krijgt over hoe hard zij gewerkt heeft, dat de vluchtwegen vrij zijn. Dat zij veilig kan koken4. Ook het kamertje boven is goed en vakkundig opgestapeld en met deur dicht als veilig te beschouwen.
In de badkamer is lekkage vanuit het dak. Dat is geen fijne combinatie met elektriciteit. Natuurlijk heb ik dit verschillende keren en op verschillende manieren met inwoner besproken: nu stemt zij in dat aannemer van de woningbouwvereniging dit komt verhelpen. De Kerstverlichting, die bewoner standaard als sfeerverlichting gebruikt (omdat zij weinig stroom wil gebruiken), is ondeugdelijk en ook nu helpt het dat deze autoriteit vriendelijk en niet autoritair aangeeft dat deze verwijderd moet worden in kader van brandveiligheid.
Tenslotte de woonkamer, de plek waar we nog het minst aantal uur hebben gewerkt; de “muurtjes met papieren rondom de bank” waren wel weggewerkt en er zijn paadjes i.p.v. hink-stap-sprong. Heel concreet handvaten gekregen wat er nog vrij moet worden gemaakt.
En de tip:
D. Plastic tassen en tasjes, steviger shoppers, plastic folie/bubbeltjesverpakking zijn bij brand een groter risico2 dan papier vanwege giftige rook! Gebruik liever kartonnen dozen om spullen in te stoppen, dan plastic zakken.
Ook de rookmelder die nooit echt goed wilde blijven hangen is nog even vakkundig opgehangen. Uurtje verder en zowel bewoner als ik, als begeleider, geïnspireerd hoe verder te gaan en vooral waarmee.
Deze samenwerking en bejegening is erg fijn gebleken voor het zelfvertrouwen van inwoner. De weken erna gaat zij als een speer: bij mijn huisbezoek na een week is de Kerstverlichting verwijderd; inwoner heeft veel pakketjes verstuurd (langdurig uitgestelde actie) waardoor de hoeveelheid plastic verpakkingsmateriaal behoorlijk geslonken is en heeft een deel naar de kringloop gedaan. Ook ik voel me gesteund in mijn aanpak en werkwijze tot nu toe. Tijdens het samen bezig zijn de woonkamer, is bij knelpunten “alleen helpen herinneren” aan opmerkingen van de brandweer genoeg.
Herindicatie
Bijkomend voordeel van het meedenken en meekijken van de brandweer is, dat in het kader van herindicatie WMO ik vrij concreet kan aangegeven kan worden hoeveel tijd/uren er nog nodig is om de gestelde doelen: veilig wonen voor inwoner en woonomgeving, durven ontvangen van bezoek (sociaal isolement)* behaald kan worden. Waarna de fase veilig en leefbaar houden en zinvolle dag invulling/participatie in kan gaan.
Woningbouwvereniging
Behalve met het sociaal team in het kader van herindicatie is er in de tussenliggende jaren regelmatig contact geweest met sociaal domein van de woningbouwvereniging. Inwoner is van plan hen binnenkort uit te nodigen om het resultaat te laten zien.
Toelichting brandweer
Desgevraagd geeft de betrokken brandweerman de volgende toelichting bij deze casus:
Voor een groot deel is brandveiligheid aan regels opgehangen. Harde grenzen zijn normaal gesproken duidelijk, maar in de beleving van iemand met hoardinggedrag kan ‘even flink opruimen in korte tijd’ juist een averechts effect hebben. Voor de brandveiligheid is het dus een kunst om speelruimte te vinden voor een juiste oplossing. En daarbij uiteraard binnen aanvaardbare grenzen te blijven.
Bij een bewoner met hoardinggedrag gaat het bij brandveiligheid vooral om een aantal specifieke thema’s, zoals de vuurbelasting[1], de aanwezigheid van veel kunststof materialen/goederen[2], de mogelijkheid om te vluchten[3], het zoveel mogelijk wegnemen van brandrisico’s[4], maar ook of er een werkende rookmelder aanwezig is. Tenslotte speelt het gedrag een belangrijke rol.
Ook andere factoren dragen bij in een afweging. Hoewel de kans op brand gelijk kan zijn, zal het effect van een brand in een vrijstaande woning of in een appartement binnen een woongebouw verschillen. Het gaat immers niet alleen om de veiligheid van de bewoner alleen, maar veiligheid is eveneens van belang voor anderen in de omgeving.
Ik wil als brandweer dan ook zoveel mogelijk maatwerk leveren. Denk aan het vrijhouden van een vluchtroute. Hiervoor kijk ik naar de persoon: “De één zou zonder problemen vlot met een vrije ruimte van 60 cm uit de voeten kunnen, maar een ander die bijv. een loopstok of rollator als hulpmiddel heeft, daar is 80 cm al erg krap”.
Wat betreft de grote hoeveelheden materialen/goederen de we aantreffen: wanneer de ruimte beperkt is, ligt het voor de hand dat het wordt gestapeld en steeds hoger komt. In het kader van brandveiligheid zit er nog een aspect aan zoveel mogelijk bij de rand van de vloeren te brengen: tegen een wand stapelt het steviger waardoor de kans op omvallen minder wordt. Het heeft eveneens een raakvlak met plastic draagtassen en dozen. Kunststof geeft meer rook bij verbranding. Maar dat is niet het enige. Wanneer je plastic draagtassen met spullen opstapelt, dan kan deze makkelijker omvallen dan gevulde gestapelde dozen. Deze kans wordt nog groter als iemand moet vluchten en door rook (weinig zicht!) met handen/armen richting zoekend tegen allerlei spullen aanstoot, die gaan vallen of glijden, waardoor het pad vol obstakels komt te liggen. Dozen, en zeker tegen de wand, zijn dus stabieler.
Met dank aan Luc Oldenhof, Vakspecialist Risicobeheersing
Divya van den Berg
Nederlandse Hoardingweek 2022
1 Hoeveelheid brandbaar materiaal per m2. Hoe hoger de vuurlast, hoe meer hitte er vrijkomt en hoe langer het brandt
[2] Kunststof materialen veroorzaken veel rook en giftige verbrandingsgassen. De rol van rook is groot bij het snel kunnen ontvluchten van de woning. Vaak zelfs groter dan het vuur bij een brand.
[3] Bij brand binnen 3 minuten buiten de woning te komen via een vluchtroute met weinig obstakels of spullen weerszijden die makkelijk om kunnen vallen. Deze route is vaak ook voor hulpverleners om bij nood een slachtoffer te kunnen bereiken.
[4] Voorbeelden: Is het rondom een kookplaat vrij van brandbaar materiaal. Indien afgesloten van gas, hoe wordt er dan verwarmd? (Kaarsen, elektrisch kacheltje. etc. Beïnvloedt het gedrag de brandveiligheid? Bijv. gebruik van alcohol, drugs, of medicatie, etc.
* op enig moment toen de keuken, hal leger werden en toiletdeur gesloten kon worden, is inwoner zelf gaan “experimenteren” met ontvangen van bezoek. Dit doet haar goed en motiveert deze ruimtes ‘opgeruimd’ te houden.